Aile sağlığı merkezine kayıtlı kişilerin sağlık okuryazarlığı düzeyinin genel sağlık taramaları ve sağlık algısı üzerine etkisinin değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Sağlık okuryazarlığı (SOY), tüm dünyada gün geçtikçe önemi artan bir kavram haline gelmiştir. Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyini belirlemek, sağlık okuryazarlığını geliştirmek için atılacak adımlardan en önemlisidir. Çalışmamızda katılımcıların sağlık okuryazarlık düzeyini ve ilişkili faktörleri belirlemeyi, sağlık okuryazarlık düzeyinin sağlık algısına ve sağlık taramalarını yaptırma durumuna olan etkisini değerlendirmeyi amaçladık. Gereç-Yöntem: Araştırmanın evrenini 5 farklı ASM'ye kayıtlı 18-65 yaş arası 300 birey oluşturdu. Ankette sosyo-demografik veriler, genel okuryazarlık durumunu ölçen sorular, kanser taramalarına ve diğer koruyucu hekimlik önerilerine katılımı ölçen sorular, Sağlık Okuryazarlığı Anketi- Avrupa Birliği (SOYA-AB) ve Sağlık Algısı Ölçeği (SAÖ) yer almıştır. İstatistiksel analiz için SPSS 20 programı kullanıldı ve p<0,05 değeri anlamlı kabul edildi. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 39,1±12,9, %53'ü kadın, %76,7'si evli, %31'i ev hanımı, %35'i üniversite mezunudur. Çalışmaya katılan bireylerin SOY puan ortalaması 31,07±7,61 olup ''sorunlu-sınırlı'' sağlık okuryazarlık düzeyine karşılık gelmektedir. Katılımcıların SOY düzeyi sosyodemografik değişkenlerle karşılaştırıldı ve gençlerde, bekarlarda, eğitim seviyesi ve gelir düzeyi yüksek olan kişilerde daha yüksek saptandı (p<0,001). Katılımcıların SAÖ ortalama puanı 48,83±8,85'dir ve SOY düzeyinin sağlık algısı ile pozitif korelasyon gösterdiği saptandı (r=0,445; p=0,001). Ayrıca SOY düzeyinin kişilerin meme, serviks ve kolon kanseri taraması yaptırma durumu üzerinde anlamlı etkisinin olmadığı, ancak her yıl grip aşısı yaptırma ve yılda bir kez diş hekimi kontrolüne gitme üzerinde olumlu etkisinin olduğu belirlendi (p<0,05). Tartışma-Sonuç: Katılımcıların %61,7'sinin SOY düzeyi yetersiz veya sınırlı-sorunlu olduğu belirlendi. Türkiye SOY araştırmasında katılımcıların %64,6'sının, sekiz Avrupa ülkesini kapsayan geniş çaplı başka bir çalışmada ise %47,6'sının yetersiz veya sınırlı-sorunlu SOY kategorisinde olduğu bildirilmiştir. Çalışmamızdan elde edilen sonuçlar yetersiz sağlık okuryazarlığının evrensel bir problem olduğunu göstermiştir.

Objective: Health literacy (HL) has become an increasingly important concept all over the world. Determining the health literacy level of the society is the most important step to be taken to improve health literacy. In our study, we aimed to determine the health literacy level and related factors of the participants and to evaluate the effect of HL level on health perception and health screening. Materials-Methods: The population of the study was composed of 300 individuals between the ages of 18-65 registered with 5 different Family Health Centers. The survey included socio-demographic data, questions that assess general literacy status, questions that measure participation in cancer screenings and other preventive medicine recommendations, European Health Literacy Survey (HLS-EU) and Health Perception Scale (HPS). The SPSS 20 program was used for statistical analysis and p<0.05 value was considered significant. Results: The mean age of the participants was 39.1±12.9, 53% were women, 76.7% were married, 31% were housewives, 35% were university graduates. The level of HL individuals participate in the study was 31.07±7.61 and corresponds to the 'problematic-limited' HL level. The HL level of the participants was compared with the sociodemographic variables. It was determined that the HL level was higher in young people, singles, people with higher education and income levels (p<0.001). The mean HPS score of the participants found to be 48.83±8.85 and it was noted that the HL level showed a positive correlation with the health perception (r=0,445; p=0,001). In addition, it was determine that the level of health literacy didn't have a significant effect on individuals' screening for breast, cervical and colon cancer, but it had a positive effect on getting flu vaccination every year and going to dentist control once a year (p <0.05). Discussion-Conclusion: It was determined that 61.7% of the participants HL was inadequate or limited-problematic. Turkey Health Literacy Research and a study including eight European countries reported that HL of participants is either inadequete or limited problematic with 64.6% and 47.6%, respectively. The results obtained from our study showed that inadequate HL is a universal problem.