18 yaş ve üstü bireylerde osteoporoz farkındalığı, fiziksel aktivitedüzeyi ve kemik mineral yoğunluğu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi

Abstract

Amaç: Bu çalışma ile 18-70 yaş arası Kemik Dansitometri ölçüm birimine başvuran kadınlarda; osteoporoz farkındalığı, fiziksel aktivite değerlendirilmesi ve kemik mineral ölçüm değerini karşılaştırmayı amaçladık. Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel tipte olan bu çalışma 15.03.2025-15.06.2025 tarihlerinde, Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hastanesi Kemik Mineral Yoğunluğu birimine, kemik mineral yoğunluğu ölçümü için yönlendirilen hastalarda osteoporoz farkındalığı, fiziksel aktivite yoğunluğu ve kemik mineral ölçüm değerlerinin birbirleri ile ilişkisi incelenmiştir. Araştırmanın verileri; katılımcıların sosyodemografik ve tanımlayıcı özellikleri ile Osteoporoz Farkındalık Ölçeği ve Fiziksel Aktivite Anketinin Kısa Formunu içeren anket formunun yüz yüze görüşerek doldurulması tekniğiyle toplandı. İstatistiksel analiz için SPSS 26 paket programı kullanıldı ve p<0,05 anlamlı kabul edildi. Bulgular: Bu araştırma, kemik dansitometri ölçümü amacıyla başvuran 428 kadın birey üzerinde gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların yaş ortalaması 50,9±11,5 yıldır. Çalışmada Osteoporoz Farkındalık Ölçeği puanlarının yaş, eğitim, gelir, meslek ve medeni durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği; genç yaş, yüksek eğitim ve gelir düzeyi, memuriyet ve egzersiz yapanlarda farkındalığın daha yüksek olduğu saptandı (p<0,05). Fiziksel aktivite düzeylerinde şiddetli ve orta şiddetli aktiviteler düşük iken, yürüyüş süreleri özellikle genç ve yüksek eğitimli gruplarda anlamlı olarak daha yüksek bulundu.T skorları yaş, menopoz, gelir, beden kitle indeksi ve bel çevresine göre anlamlı farklılık göstermiş olup; yaşlı, düşük gelirli, menopozda olan, zayıf/normal kilolu ve bel çevresi <80 cm olanlarda daha düşük; obez grupta ise daha yüksek bulunmuştur (p<0,05). Premenopozal dönemde Z skorları büyük oranda yaşa uygun düzeyde iken, femur bölgesinde bazı gruplarda anlamlı farklılıklar izlenmiştir (p<0,05). Sonuç: Araştırmada osteoporoz farkındalığının yaşla azaldığı, eğitim ve gelir düzeyi arttıkça yükseldiği, egzersiz yapanlarda daha yüksek olduğu saptanmıştır. Fiziksel aktivite düzeyleri genel olarak düşük bulunmuş özellikle şiddetli ve orta şiddetli aktiviteler yetersizdir. DEXA ölçümlerinde T skorları yaş, menopoz, BKİ ve bel çevresine göre anlamlı farklılık göstermiş olup; obez bireylerde daha yüksek, yaşlı ve menopozda olanlarda daha düşük bulunmuştur. Bu sonuçlar, osteoporoz farkındalığını artırmaya ve koruyucu yaklaşımları güçlendirmeye yönelik çalışmaların önemini vurgulamaktadır.

Objective: This study aimed to compare osteoporosis awareness, physical activity, and bone mineral measurement values among women aged 18–70 who applied to the Bone Densitometry Unit. Materials and Methods: This descriptive and cross-sectional study was conducted between March 15, 2025, and June 15, 2025, at the Bone Mineral Density Unit of Afyonkarahisar Health Sciences University Hospital. The relationships among osteoporosis awareness, physical activity level, and bone mineral measurement values were examined in patients referred for bone mineral density assessment. Data were collected using a face-to-face interview technique with a questionnaire including participants' sociodemographic and descriptive characteristics, the Osteoporosis Awareness Scale, and the Short Form of the Physical Activity Questionnaire. Statistical analyses were performed with SPSS version 26, and a p- value of <0.05 was considered statistically significant. Results: The study was conducted with 428 women who presented for bone densitometry measurement. The mean age of the participants was 50.9 ± 11.5 years. Osteoporosis Awareness Scale scores differed significantly by age, education, income, occupation, and marital status; awareness was higher in younger participants, those with higher education and income levels, office workers, and individuals who exercised (p < 0.05). Levels of vigorous and moderate physical activity were low, whereas walking duration was significantly higher, particularly among younger and better-educated groups. T-scores differed significantly by age, menopause status, income, body mass index (BMI), and waist circumference; scores were lower among older women, those with low income, postmenopausal women, individuals with normal or low BMI, and those with waist circumference <80 cm, while higher scores were found in the obese group (p < 0.05). In the premenopausal period, Z-scores were largely within the age-appropriate range, although significant differences were observed in the femoral region in some subgroups (p < 0.05). Conclusion: The study revealed that osteoporosis awareness decreases with age but increases with higher education and income levels, and is higher among individuals who exercise. Overall, physical activity levels were low, particularly for vigorous and moderate activities. In DEXA measurements, T-scores differed significantly by age, menopause, BMI, and waist circumference, being higher in obese individuals and lower in older and postmenopausal women. These findings underscore the importance of initiatives to improve osteoporosis awareness and strengthen preventive approaches.